Pijn bij de bevalling
Inleiding
Pijn tijdens de bevalling is een gevoelig onderwerp. Het houdt de gemoederen flink bezig. De moeite waard dus om eens wat dieper in te gaan op het hoe en waarom van het verschijnsel “pijn” in relatie tot bevallen. En hoe de angst voor pijn zoveel mogelijk te voorkomen is. Want dat kan ook. Als een vrouw gaat bevallen is dat een gebeurtenis die onafwendbaar is en vaak met onzekerheid is omgeven. Wat er precies gaat gebeuren is afwachten en de controle loslaten roept angst op voor het onbekende. Ze kan zich nog zo goed inlezen en oefenen in puffen, als het zo ver is heeft ze het maar te ondergaan. Aangevuld met bevallingsverhalen die niet allemaal soepel en prettig zijn verlopen, maakt het voor velen een spannende gebeurtenis.
Dat dan met angst voor (onhoudbare) pijn, de bevalling wordt ingegaan is voorstelbaar. Maar het hoeft niet….
Bevallen: wat gebeurt er eigenlijk in je lichaam?
Het vrouwenlichaam is gemaakt om te bevallen en heeft alles in huis om in beginsel op een veilige en logische manier een kind te baren. Een uitgekiend samenspel van hormonen, spieren, organen én het kind zetten de bevalling in gang en werken samen toe naar een geboorte. Veel vrouwen weten niet hoe hun lichaam functioneert tijdens de bevalling en vertrouwen er dus niet op. Met alle gevolgen van dien. Want: onbekend maakt onbemind! Vandaar eerst een kijkje in het bevallende lichaam.
Een zwangerschap mondt na 9 maanden uit in een bevalling, die eindigt met de geboorte van een kind en de placenta. De baby is degene die de bevalling in gang zet. Door druk van het hoofdje op de baarmoedermond, wordt die geprikkeld en gaat het hormoon oxytocine zijn werk doen. De druk van het hoofdje wordt bepaald door de kracht van de samentrekkende baarmoederspieren. Hoe steviger en krachtiger die zijn, hoe groter de druk, hoe vlotter de bevalling vordert.
Oxytocine zet de baarmoeder aan tot verstrijken van de baarmoedermond en tot samentrekking van de spieren, weeën of golvingen genoemd. Die leveren uiteindelijk de begeerde 10 centimeter ontsluiting/opening van de baarmoedermond. De samentrekkingen nemen gaandeweg de ontsluiting/opening in kracht en snelheid toe en dat is voelbaar. Gelukkig hebben de meeste vrouwen tijdens de bevalling de kans om te wennen aan de weeën en een eigen ritme en vorm te vinden om de weeën/golven op te vangen. Om zodoende niet overspoeld te raken, want dan verliezen ze hun kracht en vertrouwen.
Worden de weeën/golven heviger/intenser, dan gaat het lichaam het hormoon endorfine afscheiden; een natuurlijke pijnstiller. De momenten in een vrouwen leven, waarin ze de maximale hoeveelheid endorfine in haar lichaam heeft is tijdens haar bevalling(en). Dus geniet daarvan! Het is uniek je zo euforisch of zelfs extatisch te voelen!
Na de ontsluitingsweeën komen de persweeën op gang. De baby zakt door het geboortekanaal (het meest rekbare orgaan) en wordt op enig moment geboren. Daarna volgt nog de geboorte van de placenta en zit de bevalling er op. Soms moet de prille mama nog even de tanden op elkaar zetten als een scheur of knip gehecht moet worden.
De taal van pijn
Niemand wil in grote angst bevallen, want elke vrouw is tijdens haar zwangerschap op zoek naar rust, vertrouwen en veiligheid voor het moment van de bevalling. Ze wil gekalmeerd en geïnformeerd worden. De omschrijving en benoeming van fases en gevoelens tijdens de bevalling steken daarom heel nauw. Tijdens de zwangerschap en bevalling is de vrouw open en kwetsbaar en wat ze daar over hoort heeft invloed op haar beleving. Het is een andere gewaarwording als je het hebt over “sensatie” of “druk” in plaats van “pijn”. Of over “golven” in plaats van “weeën”. “Pijn”, het woord alleen al doet zeer. Het is een beladen begrip, evenals “bevallen”. Niet alleen wat de beleving ervan betreft, maar ook de informatie die je daarover hebt opgedaan speelt een rol. Met ervaringen kun je twee kanten op: je angst groeit of je vertrouwen neemt toe. Het vooruitzicht van pijn doet angst en onvermogen toenemen, met stress als gevolg, wat weer een nadelige uitwerking heeft op de bevalling. Immers, stress doet het adrenalinepeil stijgen en dat veroorzaakt verkramping (pijnlijk) en stagnatie. Het vooruitzicht van het aankunnen van de bevalling daarentegen, doet het vertrouwen in het verloop van de bevalling juist toenemen. Pijnbeleving is daarnaast subjectief. Je voelt iets en daarna ga je er wat van vinden. Je geeft de ervaring een lading en dat komt tot uiting in de woordkeus. Een neutralere woordkeus wat betreft wat zich afspeelt tijdens alle fases van de bevalling is belangrijk. Vandaar dat in het vorige hoofdstukje al gebruik werd gemaakt van twee omschrijvingen: weeën en golven. Voor de leesbaarheid is gekozen voor de gangbare benaming. De lezer mag kiezen welke woordkeus haar het beste past.
De functie van pijn
Pijnloos/gevoelloos bevallen is niet de ultieme manier van bevallen, want pijn/sensatie heeft een signaalfunctie. Als je bijvoorbeeld in je vinger snijdt, zet de pijnsensatie je ertoe aan om in actie te komen. Je gaat je lichaam bewegen en je gaat geluid maken. Zo werkt het ook bij bevallen.
Tijdens de bevalling heeft pijn/sensatie de volgende signaalfuncties:
*De bevallende vrouw weet wát er gaande is: samentrekkingen van de lange spieren, die de baarmoedermond doen verwijden. Als ze weet waarom het (daar)gevoelig is, kan ze het beter verdragen. Het is niet om haar te laten lijden, maar haar lichaam werkt hard om haar kindje geboren te laten worden. De vrouw die bevalt bepaalt hoe ze samenwerkt met haar golven/weeën.
*De bevallende vrouw weet wáár iets gaande is, namelijk onder in haar buik en hoe ver ze daar in is. Als ze weet waar de sensatie zit, kan ze er gericht aandacht aan geven en het beheersbaar krijgen door ademtechnieken, bewegen, geluid maken en ontspanningstechnieken. Als ze aangeeft dat het erg pijnlijk/gevoelig wordt, is dat vaak een teken dat de bevalling ten einde loopt. Ze is er bijna.
*Pijn zet aan tot bewegen, zoals het wiebelen met de heupen en geluid maken. Dat ontspant weer en helpt de baby in de juiste positie te komen.
Als de bevallende vrouw aangeeft hoe ze de intensiteit in haar lichaam ervaart is bovendien informatief voor degene die haar begeleidt. Het is namelijk zichtbaar, hoorbaar en te ruiken in welke fase van een bevalling een vrouw is. Daarnaast roept pijn bij de omstanders empathie op. Immers als je kreten van pijn slaat, gaat de omgeving zich met je bemoeien. Je krijgt de gewenste aandacht. Het is onzin om te zeggen dat pijn lijden een voorwaarde is om een kind te baren. (Heel) gevoelige weeën hebben tijdens de bevalling is normaal en gebruikelijk. En het zou fijn zijn als de zwangere wéét wat ze in huis heeft om om te gaan met elke wee/golving. Want dat kan ze; ze moet het zich alleen soms her-inneren.
Pijnbestrijding
Het vertrouwen in eigen kracht en in de werking van het lichaam kan tijdens de bevalling wat naar de achtergrond verdwijnen als de golven krachtiger worden en snel na elkaar komen. Op dat moment is de barende vrouw extra kwetsbaar en weet dan vaak even niet meer wat ze ermee aanmoet. Dat maakt de weg vrij voor onzekerheid en de behoefte aan ingrijpen. Angst verandert krachtige golven in pijnlijke golven. Als de angst echter weg is, wordt de pijnsensatie beheersbaar. Pijn is op te lossen door het lichaam gevoelloos te maken, met behulp van een injectie of een ruggenprik. Maar een vrouw is ook weer in haar kracht te zetten, op haar eigen spoor, door haar te herinneren aan haar mogelijkheden. Dan kan de natuurlijke pijnstilling, endorfine, z’n werk optimaal doen. Als er op dat moment mensen om haar heen zijn die ze vertrouwt en die haar goed ondersteunen en informeren, voelt de vrouw zich gehoord en kan ze de bevallingskracht anders beleven. Ze heeft wellicht de pijnstilling niet nodig of kan dat uitstellen. De doula is een zeer effectieve vorm van natuurlijke pijnbeheersing.
Vragen om pijnbestrijding is vragen om hulp: “hoe kan ik nu verder”. Er is dus een onderliggende vraag en die dient gehoord te worden. Gelijk medische pijnbestrijding geven is een signaal dat men niet vertrouwt op de wijsheid, eigen kracht en mogelijkheden van de vrouw en haar lichaam. Artsen reageren vaak op onzekerheid en angst met het aanbieden (of ontzeggen) van pijnbestrijding. Als een vrouw daarvan gebruik maakt kan ze achteraf zeggen: “zonder dat had ik het niet gered”. Als de pijnbestrijding is ontzegd (de vrouw wordt niet serieus genomen) kan de bevalling als traumatisch worden ervaren. Geen wonder dat vrouwen pijnbestrijding gaan eisen. Als de vraag om pijnbestrijding bij de bevalling, reeds uitgesproken wordt tijdens de zwangerschap, is dat een duidelijk signaal van onzekerheid en onderliggende angst. Het is dan belangrijk om deze vrouw te begeleiden om haar angst om te zetten in vertrouwen. Een doula besteedt daar veel aandacht aan. Door een geboorteplan op te stellen kan veel angst voor pijn ondervangen worden.
Laat het duidelijk zijn: loopt de bevalling niet en raakt de vrouw uitgeput en in paniek, dan kàn medische pijnbestrijding de redding zijn. Daar kan een mens erg van opknappen en meer ontspannen het laatste deel van de bevalling doorstaan.
Het nadeel is, dat pijnbestrijding zoals ruggenprik en pompje met Remifentanil, medische handelingen zijn en consequenties hebben voor moeder en kind. Het kan de aanleiding zijn tot meer medisch ingrijpen. Zwangeren dienen serieus genomen te worden en er moet gekeken worden IN OVERLEG met de vrouw, wat op welk moment het beste kan worden aangeboden.
Conclusie
Bevallen is hard werken, het stormt in het lichaam. Vertrouwen, kunnen ontspannen en onvoorwaardelijke ondersteuning doen een bevalling erg goed. En een doula kan daar een grote rol in spelen als de vrouw dat wil. De moderne vrouw oriënteert zich soms beter op de medische mogelijkheden tijdens de bevalling dan op de prima werking van haar eigen lichaam met betrekking tot pijn. Ze durft niet meer te vertrouwen op haar eigen lichaam of heeft onvoldoende weet van de natuurlijke werking ervan.
Daarnaast is pijn dus subjectief. Een lichamelijke gewaarwording tijdens de bevalling wordt pas als pijnlijk en ondraaglijk ervaren, als angst de overhand gaat krijgen. Bevallen zonder angst voor de pijn is mogelijk. Iemands instelling (innerlijk weten) en de woordkeus hebben grote invloed op de beleving van alle activiteit in het lichaam tijdens de bevalling. Daarom is informeren heel belangrijk. Daarom is dit artikel ontstaan. En daarom heb jij het wellicht gelezen.
September 2010