Categorie: Artikelen

De positie van de doula

De positie van de doula in de zorg rond de zwangere en bevallende vrouw

Inleiding

De doula draait alweer een paar jaar mee in het Nederlandse systeem van zorg rond zwangerschap en bevalling en het lijkt me een goed moment om de (tussen) balans op te maken.

  • Hoe doet de doula het?
  • Wat is de positie van de doula?
  • Hoe ver is het met de gewenning en acceptatie door kraamverzorgsters, verloskundigen en gynaecologen?
  • Hoe kijken zwangere en bevallen vrouwen naar de mogelijkheid om een doula in te huren?
  • En wat zijn de reacties van de pioniers: de vrouwen en mannen die een doula bij hun bevalling hebben gehad?

Op bovengenoemde vragen geef ik een antwoord, gebaseerd op onderzoeken, artikelen en ervaringen.

Hoe doet de doula het?

De beginfase.
De doula deed een jaar of drie haar intrede in het Nederlandse systeem van zwanger zijn en bevallen. Er moest eerst flink gepionierd te worden, want de belanghebbenden, de zwangere vrouw en haar (eventuele) partner, dienden bereikt te worden.
Bovendien was er soms een behoorlijke portie weerstand bij de zorgverleners, veelal gebaseerd op eigen angst en onjuiste interpretatie van het doel en positie van de doula. De eerste taak van de prille doula bestond dan ook uit voorlichting geven, veel voorlichting. Aan verloskundigen, kraamverzorgsters en natuurlijk de aanstaande ouders. Als duidelijk werd wat de functie en positie van de doula is, ging men anders naar de doula kijken en werd ze zelfs soms voorzichtig toegejuicht. De eerste stellen huurden een doula in.

Drie jaar later.
Steeds meer vrouwen weten nu wat een doula is en weten haar te vinden. De meerwaarde van een doula wordt meer en meer herkend en gewaardeerd, ook door kraamverzorgsters, verloskundigen en gynaecologen. Immers de bevallende vrouw die meer ontspannen is, ontsluit beter, houdt langer de moed erin en stuurt daarmee aan op een prettiger, vloeiender bevalling.

De gewenning en acceptatie

Bij de introductie van de doula in Nederland was ik voorbereid door mijn collega doula uit Amerika over het verloop van de gewenning. Dat ging daar als volgt: eerst werd de doula genegeerd en afgewezen (“niet nodig, kunnen we zelf”). Vervolgens werd men kwaad op de doula, ze verdween immers niet. En daarna werd de doula geaccepteerd en welkom geheten, want de praktijk wees uit: de doula maakt verschil. Zo verloopt het in Nederland ook, is mijn ervaring. Er waren verloskundigen en gynaecologen die zich meteen konden vinden in het concept doula en haar welkom heetten bij een bevalling.  Bij sommigen bleef de weerstand bestaan en dan bood de praktijk uitkomst; als ze eens een doula bij het bed van een bevallende vrouw tegenkwamen, ervoeren ze wat die nou precies toevoegde en konden ze zich er in vinden. Toch zijn er nog verloskundigen, gynaecologen en kraamverzorgsters die (zeer) afwijzend blijven reageren. Want een grote angst van hen is dat de doula een deel, vaak ook aangeduid als het leukste stukje, van hun begeleiding, hun werk zal overnemen. Een veelgehoorde klacht is, dat de doula een stevig contact met de vrouw opbouwt en dat de bevallende vrouw vooral zal luisteren naar de doula en dat je als verloskundige en kraamverzorgster alleen maar goed bent om de praktische kant goed uit te voeren. Dat de doula in plaats van hen komt. Doet een doula dat, dan is ze geen goede doula.  Een doula is immers aanvullend en niet vervangend.  De komst van de doula maakt zichtbaar waar verloskundigen en kraamverzorgsters zich tekort voelen schieten: onafgebroken zorg verlenen.
Voeg daar de tijdsdruk aan toe en de onvrede over je beroep wordt duidelijk. Onmacht speelt hier ook een rol bij. Logisch dat je dan niet de doula met open armen ontvangt.

De positie van de doula

Momenteel is het in om kraamverzorgsters en familieleden bij te scholen tot doula. Daaruit blijkt dat nog niet goed begrepen wordt wat de specifieke toevoeging van de doula is. Een bevallende vrouw is gebaat bij onafgebroken ondersteuning, vertrouwde gezichten om haar heen, goede informatie, gekwalificeerde hulp en rust en ruimte. Alle betrokkenen kunnen daar hun steentje aan bijdragen. De doula is echter degene die onafgebroken ondersteuning kan garanderen. Dat is momenteel niet te realiseren in onze gezondheidszorg, via kraamzorg of de verloskundige, zowel organisatorisch als financieel. Daarnaast is het van belang voor het zich veilig voelen van de vrouw, dat er één iemand is zich speciaal op haar (welzijn) richt. De doula doet dat. Wanneer je de aandacht richt op iets anders tijdens de bevalling, bijvoorbeeld het kindje, verleg je jou focus en dat heeft impact op de bevallende vrouw. Het beroep van verloskundige en kraamverzorgster vraagt dat ze zich richt op moeder én kind en het verloop van de bevalling vraagt vaak om een verlegging van de focus van de aanstaande moeder naar het komende kindje. Je kan niet tegelijkertijd twee rollen spelen. Ook wisselen van rol tijdens de bevalling is niet wenselijk, want dan maak je immers inbreuk op de veiligheid van de vrouw.

Natuurlijk kan je als kraamverzorgster je scholen tot doula. En dan vóór de bevalling bepalen in overleg met de vrouw of je als kraamverzorgster óf als doula gaat assisteren. Het aanbieden van doulacursussen voor moeders, zussen en vriendinnen is een leuk initiatief, maar dekt dan ook niet geheel de lading van de doula. Bij familieleden en vriendinnen kan de emotionele verbinding die ze hebben met de bevallende vrouw een afleidende en dus storende rol spelen. De doula heeft een persoonlijke band, maar geen persoonlijk belang.

Hoe kijken zwangeren en bevallen vrouwen naar de doula?

De echte belanghebbenden blijven natuurlijk de bevallende vrouw en haar (eventuele) partner. Hun houding ten opzichte van de doula is in drie categorieën te verdelen.
Ten eerste de vrouw die geen doula bij de bevalling hoeft.  Zij kan het bestaan van de doula wel toejuichen, maar vindt het geen optie voor haar eigen bevalling. Immers zij heeft voldoende steun om zich heen verzameld.
Ten tweede is er de vrouw die bekend is met de doula en vóór de bevalling aangeeft een doula niet nodig denkt te hebben.
Zij komt er na de bevalling op terug, want weet dan precies aan te geven op welke momenten een doula voor haar toch handig was geweest. Meestal heeft dat te maken met momenten waarop de vrouw het gevoel kreeg dat de bevalling werd overgenomen door anderen, dat ze niet meer (volledig) erbij betrokken werd en er niet meer goed naar haar geluisterd werd. Zij overweegt een doula in te huren bij een volgende bevalling.
Ten derde is er de vrouw die meteen weet dat een doula een welkome aanvulling is bij haar bevalling. Haar beweegreden kan heel divers zijn: geen partner, ontevreden over eerdere bevalling(en), continue ondersteuning wensen, geen vrouw in hun directe omgeving die ze geschikt vinden of die beschikbaar is.

Reacties van bevallen vrouwen en hun partners

Tot slot is het boeiend om te weten hoe de ouders de aanwezigheid van een doula hebben ervaren, want het gaat uiteindelijk om hún beleving! Ook deze ouders zijn eigenlijk pioniers te noemen. Zij namen namelijk het ongebruikelijke besluit om een doula in te huren. Dat werd door de omgeving niet altijd gewaardeerd: familieleden die zich gepasseerd voelen of andere zwangeren die het niet snapten of belachelijk vonden. En dan toch bij je besluit blijven en er blij meer zijn….. Ook de aanstaande vaders moesten soms wennen, want meestal was het toch de vrouw die op het spoor van de doula kwam, op zoek naar ondersteuning bij haar bevalling (een hele natuurlijke actie). Maar zij waren meestal al snel om. Deels omdat ze hun vrouw willen volgen, zij moet immers de klus klaren. Deels omdat ze het fijn vinden om niet alleen de verantwoording te hoeven dragen tijdens de uren dat er geen medische hulp is. En deels omdat ze vaak wel iets willen betekenen, maar niet goed weten wat ze moeten doen. Als ze daarbij geholpen worden, is dat voor hen ook fijner. Alle stellen waren achteraf (erg) tevreden over de aanwezigheid van de doula. Sommigen stelden zelfs dat ze het zonder doula waarschijnlijk niet gered hadden, zo opgelucht waren ze met de onvoorwaardelijke en onafgebroken steun van een zelf uitgekozen persoon aan hun bed, waar ze op konden vertrouwen op elk moment dat ze daar behoefte aan hadden.

Conclusie

Alle mensen aan het bed van een bevallende vrouw hebben hetzelfde voor ogen: dat de vrouw op haar eigen wijze, in haar eigen tempo op een veilige manier een kindje krijgt. De vrouw heeft baat bij iedereen die haar ter wille is en het beste met haar voor heeft, die haar liefdevol bejegent en stimulerend is voor haar om er voor te gaan. Ze weet zelf héél goed wat daar wat haar betreft de voorwaarden voor zijn, en wie daarbij een rol kan spelen. Dus laten we niet pretenderen, degene te zijn die (vooraf) kan bepalen wie wel en niet bij het bed horen te zijn. Iedereen voegt zijn eigen stukje toe aan de bevalling; de partner, de doula, de verloskundige of gynaecoloog en de kraamverzorgster. Wetende dat de herinnering aan je bevalling heel actueel blijft in je verdere leven en dat het je zelfbeeld kleurt, wens ik alle vrouwen een bevalling toe waar ze zich helemaal in kunnen vinden en met degene om zich heen waar ze zich veilig en vertrouwd bij voelen. En dat de doula daar een rol van betekenis in kan spelen is zonneklaar.

Dit artikel is in 2010 geschreven. In 2015 nog altijd actueel, hoewel er zeker dingen zijn veranderd. Zie hiervoor mijn blog

Ervaringen van een doula

Begin mei 2007. Op uitnodiging van een ouderpaar ga ik ‘s ochtends mee naar het ziekenhuis. Het kindje ligt in een stuit en zal gekeerd worden. Ik ben meegevraagd als doula voor de steun en de ontspannende werking. De vrouw is heel rustig, naar binnen gekeerd en ontspannen. Ik hou haar hand vast. Haar man volgt het gebeuren van dichtbij. We vormen een natuurlijke driehoek. In een soepel beweging keert de gynaecoloog het kindje. Prachtig om te zien. De gynaecoloog is verbaasd, dat de vrouw zo soepel en ruim is en zich zo goed kan ontspannen. “Ja” zegt ze “dat komt omdat ik mijn doula heb meegenomen”. De arts is geinteresseerd en beaamt dat bij ontspannen vrouwen het keren veel makkelijker gaat. Een doulazaadje is geplant in dit ziekenhuis en bij deze gynaecoloog…. Half mei 2007. Een ander aanstaand ouderpaar, die voor het eerst een kindje zal krijgen, heeft voor mij als doula gekozen, omdat de vrouw inschat dat ze extra steun zal hebben aan een vrouw tijdens haar bevalling. Ze nemen contact met me op, want het wordt een ziekenhuisbevalling in plaats van een thuisbevalling, vanwege een te hoge bloeddruk en het steeds verder over tijd raken. Een teleurstelling, tranen vloeien als ik haar aan de lijn heb en vraag hoe ze dit nu vindt. Ik ga bij haar langs in het ziekenhuis op haar verzoek. Bij de balie word ik in eerste instantie gekwalificeerd als bezoek en daar het nog geen bezoektijd is, mag ik eigenlijk niet verder komen. Ik meld dat ik een doula ben en ik krijg, na overleg, vijf minuten en wordt verzocht daarna in de wachtkamer te gaan zitten tot het bezoekuur begint. ( wat ik niet doe, ik blijf bij de vrouw en ze laten me). Hier moet het begrip doula nog wat inburgeren! Dat dat prima zal lukken, blijkt de dag erna. Dan wordt de bevalling ingeleid en iedereen die zich meldt aan het bed en zich voorstelt zegt bij mijn naam: “O, dan ben jij de doula!” De aanstaande ouders hebben mijn aanwezigheid vooraf aangekondigd en het personeel is nieuwsgierig en belangstellend naar mij toe. Na een lange bevalling wordt een prachtig meisje geboren. Mijn eerste echte doulababy!!! De moeder vertelt me dat ze het zonder mij nooit gered had, ze is zo blij dat ik er bij was. Dat ze niet in paniek is geraakt, verbaast haar nog tot op de dag van vandaag. Maar daar is de doula voor: om te helpen de bevallende vrouw bij zich zelf, in haar kracht te blijven. Ik ben ook bevallen, zo voelt het, maar ik hou er geen kind aan over. Alleen een intens gevoel en prachtige herinneringen. Deze dag is weer een doula geboren.

Twee dagen later belt het andere stel. Een thuisbevalling zal het worden, nu het kindje gekeerd is en zo is blijven liggen gedurende de rest van de zwangerschap. Binnen vier uur glijdt een gaaf kindje de wereld in. Als doula heb ik de man en vrouw met elkaar in contact gebracht en ze hebben elkaar niet meer losgelaten, letterlijk en figuurlijk. Het is bijzonder dat je als doula bij zo’n intieme gebeurtenis aanwezig mag zijn. Door harmonie te creëren tussen de ouders en later de verloskundige en de kraamverzorgster voel ik me voldaan. Ik heb meegewerkt de cirkel van betrokkenheid rond de bevallende vrouw rond te krijgen. Dit keer was ik als doula betrokken bij een spirituele bevalling, zoals de vrouw het omschreef. Zij en haar man waren zo blij dat ze een bevalling hebben gehad zoals ze het gewenst hadden. Totaal verschillend met hun eerste bevalling in het ziekenhuis.

In vier dagen twee keer als doula gewerkt. Intens, met hart en ziel. Invoelend, aanvoelend, ondersteunend. Het ging vanzelf. Doula ben je en door als doula steeds weer geboren te worden, groei je. Een beroep dat een prachtige toekomst heeft. Ik voel me bevoorrecht.

Doulagroet, Gonny Cappers

Mijn vrouw wil een doula. En ik dan?

De positie van de doula en de a.s. vader bij de bevalling.

Het komt vaak voor dat zwangere vrouwen contact opnemen met een doula, zonder daar eerst met hun vriend/man over gesproken te hebben. Dat wordt door veel mannen niet op prijs gesteld. Logisch, want de weldadige werking van een doula is nog niet wijd verbreid en dus niet bekend. En onbekend maakt onbemind blijkt steeds maar weer.

Inleiding

Veel aanstaande vaders staan dus niet gelijk te juichen als een doula in beeld komt. Ze voelen zich aan de kant gezet en het riekt naar onvoldoende vertrouwen van de vrouw in de steun van haar partner. “Wat de doula doet, kan ik toch ook? Daar hebben we een extra persoon toch niet voor nodig? Bovendien is het een intieme gebeurtenis waar zo’n vreemde vrouw overbodig en storend is”. Tijd voor voorlichting! Want de ervaring is, dat na het kennismakingsgesprek, waarin de man zijn twijfels en ongenoegen uit, bijna altijd besloten wordt met de doula in zee te gaan. En na de bevalling zijn alle mannen om. De meesten zeggen zelfs: “Nooit meer een bevalling zonder doula. Ik kon meer voor mijn vriendin/vrouw betekenen”. Hoe kan dit? Een verklaring.

Wanneer een aanstaand ouderpaar zich gaat voorbereiden op de bevalling valt op, dat het medische deel vanzelfsprekend geregeld wordt. Een verloskundige of gynaecoloog wordt in de arm genomen om zorg te dragen voor dat deel van de bevalling.
De verantwoording voor de emotionele en ervaringskant wordt vaak, zonder nadenken, grotendeels aan de  aanstaande vader gegeven. Ze zullen het samen gaan doen. Het is een intieme gebeurtenis waarbij vreemden vooral storend zullen zijn. En ongemerkt wordt daar de basis gelegd voor stress en ander ongemak.

Overschatting van zichzelf en elkaar.

Vooral waar het een eerste bevalling betreft overschatten mannen en vrouwen vaak zichzelf of elkaar. Vaak versterkt door een verkeerd idee van de zorg die ze verwachten van verloskundige, verpleegkundige of gynaecoloog. Wat wordt over het hoofd gezien? Zolang de bevalling naar wens gaat (lees: zoals de aanstaande ouders  het zich voorgesteld hadden) is er geen vuiltje aan de lucht. De koppels kunnen goed samen werken en elkaar opvangen. Maar wanneer dit patroon verstoord wordt, wanneer de bevallende en/of haar partner uit de comfortzone gaat of wanneer er onvoorziene dingen gebeuren, gaat het mis. En wordt  gelijk het ontbreken van het vangnet ervaren. Een bevalling kan bijvoorbeeld vele uren duren. De partner kan vermoeid raken of even afstand willen nemen. Maar dan laat hij zijn vrouw in de steek en dat is lastig. Of er is interventie van een hulpgever. Op dat moment moet je als partner gaan kiezen waar je jouw aandacht op richt. Als jij je richt op de hulpgever, laat je op dat moment je partner los. En dat voelt ze. En dat doet wat met de mate van ontspanning. (zo broodnodig bij een bevalling).
Ook kunnen er grote besluiten genomen moeten worden, vanwege een (onvoorziene) wending in de bevalling. Dat vraagt wentijd om te schakelen en een klankbord op dat moment is dan fijn. Onrust, onzekerheid, angst en paniek zijn het gevolg. En dan ben je als partner vaak niet meer zo helder en assertief dat je alle verstoringen moeiteloos het hoofd biedt.

Op zulke momenten is een doula zo’n welkome aanvulling. Zij is zeer ervaren, persoonlijk betrokken zonder persoonlijk belang en heeft veel kennis omtrent bevallingen. Zij is de persoon bij uitstek om te ondersteunen bij de o zo belangrijke, emotionele kant van de bevalling. Ze ondersteunt naast de bevallende vrouw, diens partner zodat hij de begeleiding kan blijven geven zoals dat gewenst is. Ze is aanvullend, wat betekent dat ze nooit de plaats inneemt van de partner. In tegendeel, door haar aanwezigheid creëert ze rust, ruimte en vertrouwen zodat ook de man zich ondersteund voelt en vrij(er).

De verwachting ten aanzien van de hulpgevers.

Vaak hebben aanstaande ouders ook een verkeerd beeld van de actieve zorg die verloskundigen of verpleegkundigen geven. Ze denken dat een verloskundige uren naast hun bed gaat zitten en ook nog de rugweeën wegmasseert. Of dat op elk gewenst ogenblik de verpleegkundige beschikbaar is en alle tijd voor ze heeft. De praktijk is anders en valt vaak tegen. Dan is de man ineens vele momenten de deskundige van dienst. Mag en kun je dat van hem vragen? Wat is zijn achtergrond, zijn ervaring? “Bel maar als er iets is”, wordt er gezegd. Maar wanneer is het juiste moment? Bellen we niet te vroeg? Zijn we geen zeur? Er kunnen zo maar dilemma’s ontstaan, die de ontspannen sfeer doen verdampen.

Een doula is onafgebroken bij de bevalling. Zij volgt het proces van dichtbij en kan vaak in een vroeg stadium bijsturen door een bemoedigend woord, een massage of gewoon informeren. Zodat man én vrouw verder kunnen. Een doula is aanvullend, onzichtbaar aanwezig. Er naar strevend de vrouw en haar partner zo veel mogelijk samen laten werken om hun kindje geboren te laten worden. En als het nodig is, geeft ze de ondersteuning die nodig is om samen verder te kunnen gaan. Soms neemt ze tijdelijk de honneurs waar. Als een man bijvoorbeeld even wil slapen, of iets anders moet doen ( naar de wc gaan, de verloskundige bellen, een kind aankleden en meegeven aan de oppas). Vaak ervaren de mannen de doula als prettig, omdat ze daarmee de verantwoordelijkheid kunnen delen. Bovendien is er  door haar aanwezigheid meer ruimte voor eigen ervaring en beleving, zij worden tenslotte vader. Ook kan het gebeuren, dat tijdens een bevalling vergeten wordt wat vooraf bedacht was om de weeën goed op te vangen. De doula herinnert ze daaraan. Zet ze weer in hun kracht. Een doula heeft geen eigen agenda, zij volgt de aanstaande ouders. Haar ondersteuning is inzetbaar bij elke bevalling, thuis of  in het ziekenhuis. Zelfs bij een (geplande) keizersnee kan haar aanwezigheid van onschatbare waarde zijn.

Het weten dat er een ervaren vrouw aanwezig is, op gepaste afstand, zodat de intimiteit kan blijven bestaan, is voor veel stellen een hele geruststelling. En rust is onontbeerlijk voor een soepele bevalling. Een doula maakt dat een aanstaande vader zich meer ontspannen kan richten op zijn partner en ze hoeven het niet “alleen” te doen. En de zwangeren vinden het op voorhand een heel geruststellend idee dat met een doula de emotionele beleving van hun bevalling ook aandacht krijgt. “En ik dan?” is een zeer terechte vraag, die hopelijk met deze info beantwoord is. En anders altijd in gesprek gaan met een doula van je keuze, zodat je een gefundeerd besluit kan nemen.

Gonny Cappers, doula
Augustus 2012

Terug naar achtergrond artikelen.

 

Pijn bij de bevalling

Pijn bij de bevalling

Inleiding

Pijn tijdens de bevalling is een gevoelig onderwerp. Het houdt de gemoederen flink bezig. De moeite waard dus om eens wat dieper in te gaan op het hoe en waarom van het verschijnsel “pijn” in relatie tot bevallen. En hoe de angst voor pijn zoveel mogelijk te voorkomen is. Want dat kan ook. Als een vrouw gaat bevallen is dat een gebeurtenis die onafwendbaar is en vaak met onzekerheid is omgeven. Wat er precies gaat gebeuren is afwachten en de controle loslaten roept angst op voor het onbekende. Ze kan zich nog zo goed inlezen en oefenen in puffen, als het zo ver is heeft ze het maar te ondergaan. Aangevuld met bevallingsverhalen die niet allemaal soepel en prettig zijn verlopen, maakt het voor velen een spannende gebeurtenis.
Dat dan met angst voor (onhoudbare) pijn, de bevalling wordt ingegaan is voorstelbaar. Maar het hoeft niet….

Bevallen: wat gebeurt er eigenlijk in je lichaam?

Het vrouwenlichaam is gemaakt om te bevallen en heeft alles in huis om in beginsel op een veilige en logische manier een kind te baren. Een uitgekiend samenspel van hormonen, spieren, organen én het kind zetten de bevalling in gang en werken samen toe naar een geboorte. Veel vrouwen weten niet hoe hun lichaam functioneert tijdens de bevalling en vertrouwen er dus niet op. Met alle gevolgen van dien. Want: onbekend maakt onbemind! Vandaar eerst een kijkje in het bevallende lichaam.
Een zwangerschap mondt na 9 maanden uit in een bevalling, die eindigt met de geboorte van een kind en de placenta. De baby is degene die de bevalling in gang zet. Door druk van het hoofdje op de baarmoedermond, wordt die geprikkeld en gaat het hormoon oxytocine zijn werk doen. De druk van het hoofdje wordt bepaald door de kracht van de samentrekkende baarmoederspieren. Hoe steviger en krachtiger die zijn, hoe groter de druk, hoe vlotter de bevalling vordert.
Oxytocine zet de baarmoeder aan tot verstrijken van de baarmoedermond en tot samentrekking van de spieren, weeën of golvingen genoemd. Die leveren uiteindelijk de begeerde 10 centimeter ontsluiting/opening van de baarmoedermond. De samentrekkingen nemen gaandeweg de ontsluiting/opening in kracht en snelheid toe en dat is voelbaar. Gelukkig hebben de meeste vrouwen tijdens de bevalling de kans om te wennen aan de weeën en een eigen ritme en vorm te vinden om de weeën/golven op te vangen. Om zodoende niet overspoeld te raken, want dan verliezen ze hun kracht en vertrouwen.
Worden de weeën/golven heviger/intenser, dan gaat het lichaam het hormoon endorfine afscheiden; een natuurlijke pijnstiller. De momenten in een vrouwen leven, waarin ze de maximale hoeveelheid endorfine in haar lichaam heeft is tijdens haar bevalling(en). Dus geniet daarvan! Het is uniek je zo euforisch of zelfs extatisch te voelen!
Na de ontsluitingsweeën komen de persweeën op gang. De baby zakt door het geboortekanaal (het meest rekbare orgaan) en wordt op enig moment geboren. Daarna volgt nog de geboorte van de placenta en zit de bevalling er op. Soms moet de prille mama nog even de tanden op elkaar zetten als een scheur of knip gehecht moet worden.

De taal van pijn

Niemand wil in grote angst bevallen, want elke vrouw is tijdens haar zwangerschap op zoek naar rust, vertrouwen en veiligheid voor het moment van de bevalling. Ze wil gekalmeerd en geïnformeerd worden. De omschrijving en benoeming van fases en gevoelens tijdens de bevalling steken daarom heel nauw. Tijdens de zwangerschap en bevalling is de vrouw open en kwetsbaar en wat ze daar over hoort heeft invloed op haar beleving. Het is een andere gewaarwording als je het hebt over “sensatie” of “druk” in plaats van “pijn”. Of over “golven” in plaats van “weeën”.  “Pijn”, het woord alleen al doet zeer. Het is een beladen begrip, evenals “bevallen”. Niet alleen wat de beleving ervan betreft, maar ook de informatie die je daarover hebt opgedaan speelt een rol.  Met ervaringen kun je twee kanten op: je angst groeit of je vertrouwen neemt toe. Het vooruitzicht van pijn doet angst en onvermogen toenemen, met stress als gevolg, wat weer een nadelige uitwerking heeft op de bevalling. Immers, stress doet het adrenalinepeil stijgen en dat veroorzaakt verkramping (pijnlijk) en stagnatie. Het vooruitzicht van het aankunnen van de bevalling daarentegen, doet het vertrouwen in het verloop van de bevalling juist toenemen.  Pijnbeleving is daarnaast subjectief. Je voelt iets en daarna ga je er wat van vinden. Je geeft de ervaring een lading en dat komt tot uiting in de woordkeus. Een neutralere woordkeus wat betreft wat zich afspeelt tijdens alle fases van de bevalling is belangrijk. Vandaar dat in het vorige hoofdstukje al gebruik werd gemaakt van twee omschrijvingen: weeën en golven. Voor de leesbaarheid is gekozen voor de gangbare benaming. De lezer mag kiezen welke woordkeus haar het beste past.

De functie van pijn

Pijnloos/gevoelloos bevallen is niet de ultieme manier van bevallen, want pijn/sensatie heeft een signaalfunctie. Als je bijvoorbeeld in je vinger snijdt, zet de pijnsensatie je ertoe aan om in actie te komen. Je gaat je lichaam bewegen en je gaat geluid maken. Zo werkt het ook bij bevallen.
Tijdens de bevalling heeft pijn/sensatie de volgende signaalfuncties:
*De bevallende vrouw weet wát er gaande is: samentrekkingen van de lange spieren, die de baarmoedermond doen verwijden. Als ze weet waarom het (daar)gevoelig is, kan ze het beter verdragen. Het is niet om haar te laten lijden, maar haar lichaam werkt hard om haar kindje geboren te laten worden. De vrouw die bevalt bepaalt hoe ze samenwerkt met haar golven/weeën.
*De bevallende vrouw weet wáár iets gaande is, namelijk onder in haar buik en hoe ver ze daar in is. Als ze weet waar de sensatie zit, kan ze er gericht aandacht aan geven en het beheersbaar krijgen door ademtechnieken, bewegen, geluid maken en ontspanningstechnieken. Als ze aangeeft dat het erg pijnlijk/gevoelig wordt, is dat vaak een teken dat de bevalling ten einde loopt. Ze is er bijna.
*Pijn zet aan tot bewegen, zoals het wiebelen met de heupen en geluid maken. Dat ontspant weer en helpt de baby in de juiste positie te komen.
Als de bevallende vrouw aangeeft hoe ze de intensiteit in haar lichaam ervaart is bovendien informatief voor degene die haar begeleidt. Het is namelijk zichtbaar, hoorbaar en te ruiken in welke fase van een bevalling een vrouw is.  Daarnaast roept pijn bij de omstanders empathie op. Immers als je kreten van pijn slaat, gaat de omgeving zich met je bemoeien. Je krijgt de gewenste aandacht. Het is onzin om te zeggen dat pijn lijden een voorwaarde is om een kind te baren. (Heel) gevoelige weeën hebben tijdens de bevalling is normaal en gebruikelijk. En het zou fijn zijn als de zwangere wéét wat ze in huis heeft om om te gaan met elke wee/golving. Want dat kan ze; ze moet het zich alleen soms her-inneren.

Pijnbestrijding

Het vertrouwen in eigen kracht en in de werking van het lichaam kan tijdens de bevalling wat naar de achtergrond verdwijnen als de golven krachtiger worden en snel na elkaar komen. Op dat moment is de barende vrouw extra kwetsbaar en weet dan vaak even niet meer wat ze ermee aanmoet. Dat maakt de weg vrij voor onzekerheid en de behoefte aan ingrijpen. Angst verandert krachtige golven in pijnlijke golven. Als de angst echter weg is, wordt de pijnsensatie beheersbaar. Pijn is op te lossen door het lichaam gevoelloos te maken, met behulp van een injectie of een ruggenprik.  Maar een vrouw is ook weer in haar kracht te zetten, op haar eigen spoor, door haar te herinneren aan haar mogelijkheden. Dan kan de natuurlijke pijnstilling, endorfine, z’n werk optimaal doen. Als er op dat moment mensen om haar heen zijn die ze vertrouwt en die haar goed ondersteunen en informeren, voelt de vrouw zich gehoord en kan ze de bevallingskracht anders beleven. Ze heeft wellicht de pijnstilling niet nodig of kan dat uitstellen. De doula is een zeer effectieve vorm van natuurlijke pijnbeheersing.
Vragen om pijnbestrijding is vragen om hulp: “hoe kan ik nu verder”. Er is dus een onderliggende vraag en die dient gehoord te worden. Gelijk medische pijnbestrijding geven is een signaal dat men niet vertrouwt op de wijsheid, eigen kracht en mogelijkheden van de vrouw en haar lichaam. Artsen reageren vaak op onzekerheid en angst met het aanbieden (of ontzeggen) van pijnbestrijding. Als een vrouw daarvan gebruik maakt kan ze achteraf zeggen: “zonder dat had ik het niet gered”. Als de pijnbestrijding is ontzegd (de vrouw wordt niet serieus genomen) kan de bevalling als traumatisch worden ervaren. Geen wonder dat vrouwen pijnbestrijding gaan eisen.  Als de vraag om pijnbestrijding bij de bevalling, reeds uitgesproken wordt tijdens de zwangerschap, is dat een duidelijk signaal van onzekerheid en onderliggende angst. Het is dan belangrijk om deze vrouw te begeleiden om haar angst om te zetten in vertrouwen. Een doula besteedt daar veel aandacht aan. Door een geboorteplan op te stellen kan veel angst voor pijn ondervangen worden.
Laat het duidelijk zijn: loopt de bevalling niet en raakt de vrouw uitgeput en in paniek, dan kàn medische pijnbestrijding de redding zijn. Daar kan een mens erg van opknappen en meer ontspannen het laatste deel van de bevalling doorstaan.
Het nadeel is, dat pijnbestrijding zoals ruggenprik en pompje met Remifentanil, medische handelingen zijn en consequenties hebben voor moeder en kind. Het kan de aanleiding zijn tot meer medisch ingrijpen. Zwangeren dienen serieus genomen te worden en er moet gekeken worden IN OVERLEG met de vrouw, wat op welk moment het beste kan worden aangeboden.

Conclusie

Bevallen is hard werken, het stormt in het lichaam. Vertrouwen, kunnen ontspannen en onvoorwaardelijke ondersteuning doen een bevalling erg goed. En een doula kan daar een grote rol in spelen als de vrouw dat wil. De moderne vrouw oriënteert zich soms beter op de medische mogelijkheden tijdens de bevalling dan op de prima werking van haar eigen lichaam met betrekking tot pijn. Ze durft niet meer te vertrouwen op haar eigen lichaam of heeft onvoldoende weet van de natuurlijke werking ervan.
Daarnaast is pijn dus subjectief. Een lichamelijke gewaarwording tijdens de bevalling wordt pas als pijnlijk en ondraaglijk ervaren, als angst de overhand gaat krijgen. Bevallen zonder angst voor de pijn is mogelijk. Iemands instelling (innerlijk weten) en de woordkeus hebben grote invloed op de beleving van alle activiteit in het lichaam tijdens de bevalling. Daarom is informeren heel belangrijk. Daarom is dit artikel ontstaan. En daarom heb jij het wellicht gelezen.
September 2010